Doğum İzni

Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik m 5’ e göre kapsamına bakılacak olursak; 4857 sayılı İş Kanununun m 13’ ün beşinci fıkrası uyarınca kısmi süreli çalışma talebinde bulunan işçiler ile bunların işverenlerini kapsayacağı düzenlenmiştir.

• ANALIK  İZNİ

Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik m 4’ te tanımlar yer almaktadır,

a-)Analık İzni; Kadın işçinin doğum nedeniyle çalıştırılmadığı süre için verilen izni olarak tanımlanmaktadır.

b-)Kısmi Süreli Çalışma: İşçinin, işyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yaptığı çalışmayı ifade eder.

c-)Ücretsiz İzin: Analık izninin bitiminden itibaren işçiye isteği halinde verilen izni, ifade eder.

Bahsi geçen yönetmelik dışında analık iznini yönelik bir diğer düzenleme 4857 Sayılı İş Kanununda yer almaktadır. Madde 74’e göre;

“Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandırılır.

Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.

Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.” Bu madde gereğince çalışan kadının hamile olması durumunda çalışması ve süt izni verilmesi gereken koşullar açıklanmıştır.

• Doğum İzni Süresi Ne Kadardır?

Madde 74 incelendiğinde; kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar iş yerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.

Bu noktada doktor görüşüne bakılacak olursa;

Çalışan anneler için 32. Hafta önemlidir. Çünkü hangi kuruma bağlı olursanız olun, bu hafta doğum izniniz başlıyor. Şu anki kanunlara göre doğum izni tek gebelik için doğum öncesi 8 hafta, doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftadır. İkiz gebelikte bu doğum öncesi 10 haftadır. 40 haftalık bir gebelik süresi hesaplandığı için izniniz 32. Haftada, ikiz gebelikte de 30. Haftada başlar. Her ne kadar erken doğu yapma ihtimaliniz olsa da ya da doğum 40. Hafta değil de birkaç hafta önce de olsa, hesaplamada bu kullanılmaz. Doğum izninizi 32. Haftada başlatmak zorundasınız.

Kanunun size verdiği kolaylık, isterseniz bu izni kullanmayıp, bir kısmını doğum sonrasına aktarabilmenizdir. 37. Hafta ya kadar çalışabilir ve kullanmadığınız 5 haftayı doğum sonuna aktarabilirsiniz. Ama her durumda 32. Haftada doktorunuzdan “çalışmasında sakınca yoktur” şeklinde rapor almak ve kurumunuza vermek zorundasınız. Kendinizi iyi hissetseniz de 37. Haftada mecburen doğum iznine ayrılmak zorundasınız. 37. haftadan sonra çalışmak isteseniz de bunu doğum sonuna aktaramazsınız ve işyeri sahibi sizin çalışmanıza izin vermekle, yasal olarak suçlu olur. Yine 32. Haftada ayrılmadığınızda, 37. Haftaya kadar beklemek zorunda değilsiniz. Ne zaman kendinizi kötü hissederseniz o zaman ayrılabilirsiniz ve kullanmadığınız gün sayısı doğum sonrasına eklenir

1. Doğum Sonrası Ücretsiz İzin

İsteği halinde, kadın işçiye on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde, on sekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Bu konuda işverenin  inisiyatifi yoktur.

• Doğum İzni Nasıl Alınır?

Çalışan annenin doğum izni alabilmesi için gebe yani hamile olduğuna dair belge ile çalıştığı kurumun İnsan Hakları departmanına başvurmalıdır. Başvurunun ardından çalışan annenin aldığı belgeyi Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi ve doğum iznine ayrılacak annenin çalıştığı işyeri de izin hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir.

• Doğum Yapan Kadına Sağlanan Destekler

Doğum Yardımı: Doğum yardımı, sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan karısının; doğum sırasında veya doğumdan sonra gerekli sağlık yardımlarıyla, ilaçların ve sağlık malzemesinin sağlanmasıdır. Ayrıca, Türk vatandaşlarına, canlı doğan birinci çocuğu için 300 TL, ikinci çocuğu için 400 TL, üçüncü ve sonraki çocukları için 600 TL doğum yardımı yapılır.

Bu yardım Türk vatandaşı olan anne veya babaya, her ikisi de Türk vatandaşı ise anneye yapılıyor. Doğum yardımı ödenmesinde Kimlik Paylaşımı Sistemi‘nde yer alan nüfus kayıtları esas alınır. Başvurular Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri, Sosyal Hizmet Merkezleri ve yurt dışında yaşayanlar için Büyükelçilikler ve Konsolosluklar aracılığıyla yapılacaktır. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kişilerin başvuruları ise çalıştıkları kurumlara yapılır.

Emzirme Ödeneği: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına, ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine, her çocuk için, yaşaması şartıyla doğum tarihinde geçerli olan ve SGK Yönetim Kurulunca belirlenip, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından onaylanan tarife üzerinden emzirme ödeneği verilir. Doğumla ilgili emzirme ödeneğinden yararlanmak için sigortalının iş yerinden alacağı vizite kağıdı, doğum raporu ve bebeğin nüfus cüzdanı ile birlikte SGK Müdürlüklerine başvurması gerekir. Ödemeler, belgelerin SGK Müdürlüğüne müracaatına müteakip, PTT aracılığıyla sigortalıya ödenmektedir. Emzirme ödeneğinden yararlanma hakkını kaybetmemek için beş sene içinde müracaat edilmesi gerekmektedir. 2019 yılı için ödenen emzirme ödeneği tutarı 180 TL dır.